Franklin Roosevelt
Inleiding
Roosevelt, Franklin Delano (Hyde Park, N.Y., 30 jan. 1882 – Warm Springs, Ga., 12 april 1945), Amerikaans staatsman, president van de Verenigde Staten van 1933 tot 1945, was een verre bloedverwant van Theodore Roosevelt, studeerde rechten te Harvard en Columbia.
In 1910 werd hij gekozen tot senator in de staat New York. Nationale aandacht verwierf hij door zijn bestrijding van Tammany Hall. In de regering van Wilson was hij van 1913 tot 1920 onderminister van Marine. In 1920 was hij Democratisch kandidaat voor het vice-presidentschap, maar de verkiezingen werden gewonnen door de Republikeinen. In 1921 werd hij getroffen door kinderverlamming, die hem noodzaakte de politiek voor enige jaren vaarwel te zeggen en hem voor de rest van zijn leven het staan of lopen onmogelijk maakte. In 1928 werd hij gouverneur van de staat New York (in 1930 herkozen).
In 1932 werd hij door zijn partij kandidaat gesteld voor het presidentschap. Omdat hij, in tegenstelling tot de Republikein Hoover, krachtige maatregelen beloofde ter beëindiging van de grote economische crisis, werd hij met grote meerderheid gekozen. Zijn groots opgezette hervormingsprogramma, samengevat onder de naam New Deal, bracht inderdaad weer hoop en actie.
Geadviseerd door een aantal deskundigen, de brain trust, liet Roosevelt binnen honderd dagen een groot aantal wetten door het Congres aannemen. Zijn populariteit groeide; bij de verkiezingen van 1936 werd hij herkozen met een recordmeerderheid van 46 tegen 2 staten.
Tweede en derde Ambtsperiode
In zijn tweede ambtsperiode werd Roosevelt geconfronteerd met de opkomst van het nationaal-socialistische Duitsland. Roosevelt zag in dat verslechtering van de situatie in Europa tevens een bedreiging voor de Verenigde Staten inhield. In 1937 waarschuwde hij in de quarantaine-speech voor de agressie der dictators, maar de stemming onder de bevolking was nog grotendeels isolationistisch en het Congres geloofde nog met neutraliteitswetten de oorlogsdreiging op een afstand te kunnen houden.
Pas het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1939 en vooral het voorjaarsoffensief van Hitler in 1940 brachten verandering in de Amerikaanse publieke opinie. Roosevelt slaagde erin steun aan Groot-Brittannië te geven (o.m. levering van wapens), maar hij trachtte wel de Verenigde Staten buiten de oorlog te houden. Met de belofte dat hij geen Amerikaanse militairen overzee zou sturen in buitenlandse oorlogen (behalve als Amerika zelf werd aangevallen!) won hij de verkiezing van 1940 en brak zo met de traditie dat een president na twee termijnen moest aftreden.
Toen de Verenigde Staten eenmaal in de oorlog betrokken waren (aanval op Pearl Harbor, dec. 1941), bleek Roosevelt een ideaal oorlogsleider, die zijn land met grote kracht en moed voorging op de weg naar de overwinning. Van het grootste belang waren zijn conferenties met de leiders van de andere geallieerden, Churchill en Stalin, ook omdat Roosevelt sterk geloofde in de waarde van de persoonlijke relatie in de politiek.
Vierde Ambtsperiode
In 1944 werd Roosevelt voor de vierde maal tot president gekozen. Hij was toen druk bezig plannen voor de naoorlogse wereld te maken. Hij stelde zich een naoorlogse volkerenorganisatie voor waarin de macht zou liggen bij de vier grote mogendheden (Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Sovjet-Unie, China; Verenigde Naties). Daarnaast hoopte hij via zijn in 1941 geformuleerde vier vrijheden (vrijheid van spreken en godsdienst, vrijheid van vrees en gebrek) een program te hebben voor een toekomst, waarin vrede en sociale rechtvaardigheid zouden heersen. Enkele weken voor het einde van de oorlog stierf hij echter plotseling.
Politieke betekenis
Roosevelt is geroemd als een man van inzicht, maar ook gekwalificeerd als een pragmatist. Hem is verweten dat hij te laat het gevaar van het nationaal-socialistische Duitsland heeft ingezien, maar er is ook op gewezen dat hij op voortreffelijke wijze de – beperkte – mogelijkheden ter doorbreking van het isolationalisme heeft gebruikt. Critici beschuldigden hem ervan dat hij zich tegenover de Sovjet-Unie te weinig vasthoudend heeft opgesteld, waardoor dit land te veel vrijheid kreeg in Oost-Europa, anderen prezen zijn houding als de enig juiste in de benadering van de Sovjet-Unie.
Alle kritiek ten spijt kan men zeggen dat de Verenigde Staten in een moeilijke periode zijn geleid door een groot staatsman. Zowel op binnenlands als op buitenlands gebied heeft Roosevelt de Verenigde Staten definitief veranderd: gericht op sociale en internationale verantwoordelijkheden die het voordien niet kende.