Het Amerikaanse hooggerechtshof heeft het laatste woord. Dat abortus legaal is in Amerika komt niet door een wet die het parlement heeft aangenomen, maar de rechters van het Amerikaanse Hooggerechtshof hebben dat ooit bepaald. Ook besloot het Hof twee jaar geleden dat er ongelimiteerd geld mag worden uitgegeven aan reclame voor presidentskandidaten. Hoe zit dat precies? Hoe is de macht in de Verenigde Staten verdeeld?
Eerst even de basics op een rijtje
In de Verenigde Staten is er, net als in Nederland, een scheiding tussen de uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht.
In het Capitool in Washington DC huist de wetgevende macht
In Nederland: Eerste en Tweede Kamer & koningin en ministers
In de Verenigde Staten: het Congres (Senaat & Huis van Afgevaardigden)
In het Witte Huis in Washington DC huist de uitvoerende macht
In Nederland: regering (koningin & ministers)
In de Verenigde Staten: president en kabinet (ministers & staatssecretarissen). In de staten zijn dit de gouverneurs.
Het Supreme Court in Washington DC: de rechterlijke macht
In Nederland: hooggerechtshof en rechtbanken
In de Verenigde Staten: het Hooggerechtshof of de Supreme Court in Washington DC. In 91 kleinere districten kleinere rechtbanken.
Wat doet het Hooggerechtshof eigenlijk?
“The Supreme Court in Washington heeft 9 rechters die moeten zeggen of de wetten die de president en het parlement aannemen, overeenkomen met de grondwet”, aldus onze VS-correspondent Erik Mouthaan. “Het hof toetst een zaak aan de bestaande wet en kan de wet daarmee ongeldig verklaren.” Zo bogen ze zich recent bijvoorbeeld over Obama’s zorgverzekeringwet. Het Hooggerechtshof heeft het laatste woord. Als het Hof niet akkoord gaat met een wetsvoorstel, dan gaat het dus niet door.
Waarom en hoe is het Hof ontstaan?
Toen Amerika in 1776 een ‘Verenigde Staten van Amerika’ werd, hadden de deelstaten al rechtbanken. Omdat de schrijvers van de grondwet bang waren voor ruzies tussen deze rechtbanken bedachten ze één overkoepelend Hooggerechtshof, of ‘the Supreme Court’. De rechtbanken van de deelstaten zouden vanaf 24 september 1789 alleen nog beperkte bevoegdheden hebben.
De president draagt rechters van het Hof voor. Als de Senaat met zijn keuze akkoord gaat, wordt de rechter ook benoemd. Zo’n benoeming geldt levenslang. Presidenten dragen vaak rechters voor met wie ze qua ideologie op een lijn zitten.
Het Hof is al lang omstreden. Hoe komt dat?
-
Amerikanen niet goed vertegenwoordigd
Het Hooggerechtshof draagt dus een belangrijke eindverantwoordelijkheid. Opvallend is alleen dat de Amerikanen niet zo goed vertegenwoordigd zijn in dit orgaan. Een kwart van de Amerikanen is bijvoorbeeld protestant, terwijl het Hof zes Katholieke en drie Joodse rechters heeft. Ook is de helft van de Amerikanen vrouw, terwijl twee derde van de rechters man is. Het Hof is dus niet echt een goede afspiegeling van het volk.
-
Overwegend conservatieve beslissingen
In 2012 heeft de Supreme Court 4 linkse rechters en 5 rechtse. De conservatieven zijn dus in de meerderheid. Dat zie je volgens Erik Mouthaan ook terug in de besluitvorming: er worden vaak conservatieve beslissingen genomen. Dit is natuurlijk niet de bedoeling, omdat het Hooggerechtshof op basis van de grondwet beslissingen moet maken, niet op basis van politieke voorkeur. Dit tast het imago van onafhankelijkheid van het Hooggerechtshof aan.
-
Felle politieke strijd rond benoemingen
VS-correspondent Erik Mouthaan legt uit: “De hoge rechters horen boven de politiek te staan maar hun benoeming is een heel partijdig proces waarbij de senaat soms kandidaten wegstemt wat kwaad bloed zet bij de aanhangers van de president die de jurist naar voren schoof. Toen Barack Obama senator was, stemde hij tegen de benoeming van de voorzitter van het Hof, John Roberts, de man die hem nota bene in 2009 de eed afnam bij de inauguratie.”
-
De hoge rechters geven steeds vaker hun persoonlijke mening
“Vroeger hoorde je alleen van de rechters in hun vonnissen, maar nu schrijven ze boeken en verschijnen in partijdige talkshows. De vrouw van Clarence Thomas had een betaalde baan als Teaparty-activist, Samuel Alito werd op camera betrapt op het uitspreken van ‘niet waar’ tijdens de State of the Union-speech van president Obama. Sonia Sotomayor zei ooit dat vrouwen betere beslissingen nemen dan mannen”, aldus Erik Mouthaan.
-
Wat vinden de Amerikanen van het Hooggerechtshof?
In een peiling onder de Amerikaanse bevolking in juni 2012 blijkt dat 75% van de ondervraagden vindt dat de Supreme Court wordt beïnvloed in haar besluitvorming door persoonlijke of politieke overtuiging. Minder dan de helft van de ondervraagde Amerikanen, 44%, zegt nog vertrouwen te hebben in de Supreme Court. 1 op de 8 Amerikanen gelooft dat de Supreme Court op basis van de grondwet beslissingen maakt, aldus de peiling van the New York Times en de Amerikaanse tv-zender CBS.