Inleiding
Los Angeles (afk.: L.A.), stad in de Verenigde Staten van Amerika, in het zuiden van de staat Californië, aan de Grote Oceaan, met 3,5 miljoen inw. De agglomeratie Los Angeles-Anaheim-Riverside telt ca. 14,5 miljoen inw., ofwel bijna de helft van de totale bevolking van de staat. De stad hoort tot de grootste drie steden van het land.
Functies
De stad is een van de grootste industriële, financiële en commerciële centra van de Verenigde Staten. De industrie is omvangrijk en gevarieerd en omvat vooral de productie van vliegtuigen en elektronische apparatuur, de film-, televisie- en muziek-industrie (Hollywood) en voorts o.m. de vervaardiging van elektrische apparatuur, elektronica, machines, sanitaire artikelen, bouwmaterialen en petrochemische producten en het inblikken van levensmiddelen (m.n. zeevis, schaaldieren, vlees en fruit). Ook is de stad een centrum van ruimtevaartindustrie. Binnen de stadsgrenzen en in de naaste omgeving bevinden zich verscheidene aardolievelden (Wilmington) en aardolieraffinaderijen.
De haven in de Baai van San Pedro is de drukste haven van de Amerikaanse westkust. De stad is het uitgangspunt van diverse transcontinentale spoorlijnen en heeft een van de drukst bezochte luchthavens van de Amerikaanse westkust (Los Angeles International Airport [LAX]). Mede door het (thans nog) ontbreken van een functioneel openbaar-vervoerssysteem kent de stad de grootste concentratie automobielen ter wereld. Aan een modern openbaar-vervoerssysteem, een combinatie van metro en sneltram, wordt hard gewerkt. Het eerste traject werd in 1993 in gebruik genomen in Los Angeles. Ze wordt omringd en doorsneden door een ingewikkeld netwerk van autowegen (freeways) met als kern de aan de noordrand van de binnenstad (downtown L.A.) gelegen Stack, een verkeersplein met verscheidene verdiepingen dat het verkeer vanuit het centrum naar de verschillende voorsteden en stadsdelen (Long Beach, Pasadena, Santa Ana; Wilmington, San Pedro, Beverly Hills, Santa Monica) leidt. Een van de grootste problemen van Los Angeles ligt op het gebied van de milieuvervuiling; de smog, een combinatie van mist, fabrieksrook, uitlaatgassen en andere luchtverontreinigende elementen neemt op warme, windstille dagen vaak zulke ernstige vormen aan dat de volksgezondheid wordt bedreigd.
Wat het onderwijs betreft, neemt Los Angeles voor Californië een centrale plaats in; als belangrijkste instellingen met universitaire status zijn te noemen de Universiteit van Californië (UCLA; 1919), de Staatsuniversiteit van Californië (1947), de Universiteit van Zuid-Californië (1879; methodistisch, met bibliotheek uit 1880), de Loyola Marymount Universiteit (1973, katholiek; oorspr. in 1911 door jezuïeten gesticht), de West Coast Universiteit (1909) en diverse colleges, w.o. Mount St.-Mary’s College (1925), Occidental College (1887) en het Otis Art Institute of Parsons School of Design (1918). Daarnaast is er een aantal belangrijke onderwijsinstellingen in de voorsteden, zoals het California Institute of Technology in Pasadena. Er zijn verscheidene grote theaters, concertgebouwen (w.o. het Music Center, 1964) en bibliotheken (openbare bibliotheek, 1872). Bekende musea zijn het Los Angeles County Museum of Natural History (1910; omvangrijke collectie betreffende de natuurhistorie van het Noord-Amerikaanse continent), het Museum of Contemporary Art (1986), George C. Page La Brea Discoveries Museum (fossielen) en het indrukwekkende Griffith Planetarium (1935).
Los Angeles beschikt behalve over een eigen orkest ook over een operagezelschap en een groot aantal toneelgezelschappen. Voorts zijn er in de stad of naaste omgeving het amusementspark Disneyland (1955), Forest Lawn Memorial Park, diverse stadions, w.o. het Memorial Coliseum (ingrijpend vernieuwd voor de Olympische Zomerspelen van 1984), renbanen van Hollywood Park en Santa Anita, en havens met faciliteiten voor watersport (surfen) en sportvisserij, zoals Marina del Rey. Ook Santa Catalina Island, Mount Wilson Observatory, Fort MacArthur, Marineland of the Pacific en de haveninstallaties in de Baai van San Pedro trekken veel bezoekers.
Stadsbeeld
Het hart van de stad wordt gevormd door het bijna vlakke downtown Los Angeles (het zakencentrum), met vele openbare gebouwen en de belangrijkste winkelcentra; decentralisatie (o.a. door het vanwege het gevaar van aardbevingen tot 1957 geldende verbod hier hoger te bouwen dan 50 m) heeft geleid tot het verschijnen van moderne, luxueuze winkelcentra in de meeste wijken van de stad. Na het opheffen van het verbod verschenen in korte tijd talloze wolkenkrabbers (Bunker Hill Towers, Security Pacific Building, Atlantic Richfield Plaza; United California Bank Building, 1973-1974). In de naaste omgeving bevinden zich ook Chinatown en de Japanse kolonie Little Tokyo.
Los Angeles heeft een aantal fraaie parken, zoals Griffith Park (met dierentuin), openluchttheater, Griffith Planetarium en Gene Autry Western Heritage Museum (1988; geschiedenis van het Amerikaanse Westen). Tot de oudste gebouwen van de stad hoort de door Spaanse franciscanen gebouwde oude missiekerk (1814-1822); interessant is voorts het staatspark El Pueblo de Los Angeles, dat de in 1781 gestichte historische kern van de stad omvat.
Geschiedenis
Op 1 aug. 1769 bereikte een expeditie onder leiding van de Spanjaard Gaspar de Portolá het Indiaanse dorp Yang-na, dat de volgende dag, de dag van ‘Onze Lieve Vrouwe, de Koningin der Engelen’ (Spaans: Nuestra Señora la Reina de los Angeles) Los Angeles werd genoemd. Als hoofdstad van een Mexicaanse provincie was Los Angeles de laatste plaats die zich in 1847 aan de Amerikanen overgaf. In 1850 kreeg het stadsrechten van de Verenigde Staten. Met het ontstaan van een spoorwegnet (vanaf 1880), de opening van de haven (1914) en door annexaties breidde Los Angeles zich sneller uit dan enige andere grote stad in de Verenigde Staten (1900: 102?500 inw., 1930: 1,2 miljoen, 1950: 1,9 miljoen, 1960: 2,4 miljoen, 1970: 2,8 miljoen, 1980: 3 miljoen). De stad heeft, mede vanwege het aangename klimaat en de filmindustrie, sinds het begin van de 20ste eeuw een enorme aantrekkingskracht op kunstenaars, schrijvers, gelukszoekers en excentriekelingen, wat o.m. tot uiting komt in van tijd tot tijd sterk opkomende bewegingen en rages. In schril contrast met de glitter en glamour zijn de verpauperde wijken waar werkloosheid en armoede heerst.
In 1965 kwamen bij protestacties 34 mensen om. In 1992 braken enorme onlusten uit toen vier blanke politiemannen ondanks een belastende video-opname werden vrijgesproken van het molesteren van een zwarte man. Bij deze rellen vonden 58 mensen de dood. Een jaar later werden twee van de politiemannen alsnog veroordeeld. Eind 1993 brachten bosbranden de buitenwijken grote schade toe. Bij een aardbeving in januari 1994 kwamen 57 mensen om en werden duizenden gebouwen vernietigd of (zwaar) beschadigd.