Flag Hawaï

Aloha State

Inleiding

Hawaii (afk.: HI of Hi.), staat van de Verenigde Staten van Amerika, omvattend de Hawaii-eilanden in de Grote Oceaan, op ca. 3860 km van San Francisco (Californië), 28.313 km2 (landopp., incl. binnenwateren), met 1,1 miljoen inw.; hoofdstad: Honolulu, op het eiland Oahu. De eilandengroep bestaat uit 8 hoofdeilanden en meer dan 120 kleinere, deels onbewoonde, eilanden en atols. De grootste eilanden zijn Hawaii (10.443 km2; 120.000 inw), Maui (1884 km2; 100.000 inw.), Oahu (1555 km2; 836.000 inw.), Kauai (1431 km2; 51.000 inw.), Molokai (673 km2; 6700 inw.), Lanai (364 km2; 2400 inw.), Niihau (178 km2; 230 inw.) en Kahoolawe (115 km2; onbewoond).

Fysische Geografie

De eilanden zijn grotendeels ontstaan tijdens een belangrijke eruptie in het Tertiair, waarbij vulkanen werden opgebouwd op de (op sommige plaatsen op meer dan 5000 m diepte gelegen) zeebodem. Hoogste vulkaan is thans de Mauna Kea (4193 m), de op Maui gelegen Haleakala heeft een van de grootste kraters ter wereld (omtrek 30 km). Thans zijn o.m. de Mauna Loa, de grootste vulkaan ter wereld (4169 m, 30 uitbarstingen sinds 1843, laatste uitbarsting in 1984) en de Kilauea (1243 m) nog actief. Door de dunne lava hebben de vulkanen weinig compressie van gassen en schade veroorzakende uitbarstingen komen zelden voor. De verweerde lava vormt op de eilanden een vruchtbare bodem. Op niet boven de zeeoppervlakte gerezen vulkanen of door verwering tot zeeoppervlakte gereduceerde verheffingen hebben zich talrijke koraaleilanden gevormd. Koraalvorming begeleidt ook de kusten van de grotere eilanden. Nog steeds ondervinden de eilanden problemen ten gevolge van vulkanische activiteiten op de bodem van de Grote Oceaan: de kusten worden soms geteisterd door gevaarlijke vloedgolven of tsoenami’s, afkomstig uit de epicentra van zeebevingen in de Aleoeten-, de Atacama- en de Japanse trog. De eilanden liggen in het gebied van de vrijwel het gehele jaar waaiende noordoostpassaat. Mede onder invloed van een koude zeestroming uit het gebied bij de Beringstraat is het klimaat koeler dan elders op dezelfde geografische breedte; de temperatuur is tamelijk gelijkmatig (op zeeniveau gemiddeld 23 °C, met een maximum van 30 °C en een minimum van 11 °C). De regenval treedt vnl. op aan de windkant van de eilanden. Op Kauai is de grootste regenval ter wereld geregistreerd (12,5 m per jaar op de observatiepost Waialeale, 1740 m hoog).

Flora en Fauna

Het percentage endemische plantensoorten is, met 82%, evenals op andere oceanische eilanden, zeer hoog. Vele hiervan hebben bovendien een zeer lokale verspreiding; zo telt het palmengeslacht Pritchardia op acht eilanden dertig soorten, waarvan geen enkele op meer dan een eiland is waargenomen. De oorspronkelijke vegetatie van Hawaii behoort tot het (tamelijk zeldzame) subtropische regenwoud: de bomen hebben altijd groene bladeren, maar er is reeds een seizoenverschil merkbaar; er zijn minder bloeiende planten en lianen dan in het tropisch regenwoud, wel veel epifyten. Tot de karakteristieke bosvormende soorten behoren de koa (Acacia koa) en de palmen Pritchardia en Kentia. Het oorspronkelijke oerwoud op de grotere eilanden is verdwenen, afgezien van een boszoom op de berghellingen tussen 1000 m en 2000 m.

Het centrale plateau van Hawaii is een steppe, de Kaoewoestijn. Als gevolg van de afgelegen ligging hebben zich binnen de dierenwereld enkele soortenrijke endemische families ontwikkeld, vooral bij de landslakken (Achatinellidae), de insecten en de vogels. De westelijke eilanden hebben een rijke avifauna, waarvan enkele soorten, bijv. de Hawaii-honingzuigers, uniek zijn. Hawaii telde 125 vogelsoorten, waarvan er nu ca. 25 verdwenen zijn. Er zijn enkele natuurreservaten (o.a. een voor sterns, albatrossen en stormvogels) en nationale parken. In de ondiepe wateren leven vele vissen en schildpadden. Er kwam oorspronkelijk maar een zoogdiersoort voor (een vleermuis). De mens voerde evenwel allerlei huisdieren in (geiten, varkens, honden, mangoesten), die verwilderden en een schadelijke invloed op de inheemse fauna hadden. Zij waren o.m. oorzaak van het nagenoeg uitsterven van de Hawaii-gans of ne-ne, die de hellingen van een aantal hoge bergen bewoonde.

Bevolking

Van de oorspronkelijke bevolking, Polynesiërs, is nog geen 2% over, terwijl ca. 20% van gemengd Hawaiiaans bloed is. Thans is het grootste deel van de bevolking blank (34%), gevolgd door de Japanners (22%), Filippino’s (15%) en Chinezen (6%). De gemiddelde bevolkingsdichtheid bedraagt 39 inw. per km2. Ongeveer 80% van de bevolking leeft in de agglomeratie Honolulu. Andere steden van enige omvang zijn Hilo, Kailua, Kaneohe en Waipahu.

Economie

Federale instellingen (Barber’s Point Naval Air Station, Pearl Harbor Naval Shipyard, Hickam Air Force Base, Kaneohe Marine Corps Air Station, Schofield Barracks) brengen meer in dan landbouw en toerisme samen. Belangrijkste werkgever is de overheid, gevolgd door de commerciële sector. Slechts 9% van de gezamenlijke oppervlakte van de zes grootste eilanden is geschikt voor intensieve landbouw. De belangrijkste cultures zijn die van exportgewassen (suikerriet, ananas, orchideeën), papaja’s, macademianoten, koffie. Ondanks fruit- en groententeelt en enige akkerbouw en veeteelt wordt 75% van de benodigde voedingsmiddelen geïmporteerd. Van de delfstoffen is cement de belangrijkste. De industrie omvat verwerking en het verpakken van landbouwproducten (suiker, zuidvruchten), machinebouw, aardolieraffinage, grafische bedrijven en textielindustrie; daarnaast vervaardiging van hoogwaardige elektronica (o.m. militaire en communicatiesatellieten). Van uitzonderlijk belang is het toerisme, m.n. vanwege het aangename klimaat, het natuurschoon en de, thans grotendeels gecommercialiseerde, folklore (o.m. de hula-dans).

Het toerisme dat aanvankelijk vnl. was gebaseerd op passagiersscheepvaart en cruises, is sinds de vliegtijd tussen het Noord-Amerikaanse continent en de eilanden tot vijf uur werd teruggebracht, massaal geworden; ieder jaar bezoeken ongeveer 7 miljoen toeristen de staat, goed voor een omzet van ruim 10 miljard Amerikaanse dollars. Er zijn thans zeven commerciële luchthavens. Belangrijkste zeehaven is Honolulu, met verbindingen met het Amerikaanse vasteland, Canada, Australië, de Filippijnen, China en Japan.

Bezienswaardigheden

Het grootste toeristencentrum is Waikiki Beach op Oahu, waar zich de meeste hotels bevinden. Voorts het Hawaii Volcanoes National Park op Hawaii en het Haleakala National Park op Maui. Op veel plaatsen wordt het Polynesische erfgoed in ere gehouden, o.m. in het Pu’uhonua o Honaunau National Historical Park in Honaunau en in het dorpje Ulu Mau in Kaneohe. Op de vulkaan Mauna Kea (Hawaii) staat een sterrenwacht met de grootste telescoop ter wereld, de Keck-telescoop met een spiegel van 982 cm.

Geschiedenis

De eilanden werden vermoedelijk in de 1ste eeuw vanuit Tahiti gekoloniseerd door de Polynesiërs; de eerste Europeaan die de eilanden ontdekte (jan. 1778) was de zeevaarder James Cook, die ze de naam Sandwicheilanden gaf. Onder koning Kamehameha I (1795–1819) werden de tot dan toe vrijwel allemaal onafhankelijk bestuurde eilanden samengebracht in een rijk.

Omstreeks 1820 arriveerden protestantse zendelingen uit Nieuw-Engeland, die scholen stichtten en de taal van het land in schrift begonnen te brengen. Maar ook de Amerikaanse belangen gingen zich met het eilandenrijk bemoeien, dat zeer geschikt bleek voor verbouw van suikerriet. Weldra waren er grote plantages. In 1887 kwamen de Amerikaanse planters in opstand en dwongen een liberale grondwet af met de uiteindelijke bedoeling het land bij Amerika te voegen, om zodoende onder de Amerikaanse protectie te vallen. De koningin Liliuokalani, die in 1891 aan de macht kwam, probeerde nog het inheemse gezag te herstellen, maar een nieuwe revolutie van de planters, gesteund door de Amerikaanse gezant J.L. Stevens, bracht haar ten val. In 1893 landden Amerikaanse mariniers, waarna Stevens de regering van de leider van de planters, B. Dole, erkende en Amerikaanse protectie over de eilanden proclameerde. De Senaat in Washington wilde dit echter niet aanvaarden en president Cleveland zond een speciale afgezant, J.H. Blount, om een onderzoek in te stellen. Toen deze duidelijk maakte dat de plantersbelangen de oorzaak van alle moeilijkheden waren, zond Cleveland een nieuwe gezant, A.S. Willis, naar Hawaii om het herstel van de regering van koningin Liliuokalani te bewerken. Maar Dole liet zich niet opzij zetten en omdat Amerika geen geweld wilde gebruiken tegen zijn eigen landgenoten, bleef de republikeinse regering bestaan.

Clevelands opvolger, McKinley, stelde direct in 1897 een annexatieverdrag op, maar dit werd door de Senaat niet aanvaard. Na de Spaans-Amerikaanse oorlog van 1898 was de situatie echter gewijzigd en werden de eilanden toch Amerikaans gebied. In 1900 kregen zij de status van territorium. De betekenis van de eilanden voor de Verenigde Staten bleek vooral van strategische aard. Op het eiland Oahu werd een belangrijke vloot- en luchtbasis opgebouwd en het was deze basis, Pearl Harbor, die het eerste doelwit was van de Japanse aanval op 7 dec. 1941, waardoor de Verenigde Staten in de Tweede Wereldoorlog betrokken raakten. In 1959 werd Hawaii de vijftigste van de Verenigde Staten van Amerika.