Flag New Mexico

Land of Enchantment

Inleiding

New Mexico (afk.: NM of N. Mex.), staat van de Verenigde Staten van Amerika, 315.115 km2, met 1,5 miljoen inw.; hoofdstad: Santa Fe.

Fysische Geografie

De staat wordt door de van noord naar zuid lopende rivier Rio Grande in twee delen gescheiden. Het oostelijke derde deel van de staat is een hoogvlakte, onderdeel van de Great Plains; het zuidelijk deel hiervan is bekend als de Llano Estacado (Staked Plains). In het centrale noordelijke deel van de staat liggen uitlopers van de Rocky Mountains. Hier ligt het hoogste punt (Wheeler Peak, 4011 m). Het midden en zuidwesten wordt gevormd door het Basin and Range gebied, een serie bergketens afgewisseld met valleien en woestijn bekkens, met ten westen van de Rio Grande ketens als de Mogolon Mountains, Black Range en Mimbres Mountains. Het noordwesten is onderdeel van het Coloradoplateau en bestaat uit brede vlakten bezaaid met tafelbergen en doorsneden door diepe canyons. Over het land verspreid liggen talrijke gedoofde vulkanen. Het laagste punt van de staat bevindt zich waar de rivier de Pecos New Mexico verlaat (877 m). Het grootste deel van New Mexico wordt ontwaterd door twee grote rivieren: de Rio Grande ontwatert het westen, de Pecos, die in het noorden van New Mexico ontspringt en zich 1200 km zuidoostwaarts in Texas bij de Rio Grande voegt, ontwatert het oosten. De Canadian River ontwatert het noordoosten; de westelijke grensgebieden wateren af op de Colorado. De dam, die het dal van de Rio Grande bij Elephant Butte afsluit, heeft een 65 km lang meer doen ontstaan. New Mexico heeft een droog en zonrijk klimaat, met vrij grote verschillen in temperatuur tussen dag en nacht.

Bevolking

Voor 1930 was de staat grotendeels Spaanstalig, maar sinds 1945 heeft een grote stroom Engelstalige immigranten uit andere Amerikaanse staten de overhand gekregen; thans spreekt nog slechts ca. 36% Spaans. De Indianen (ca. 9% van de bevolking) worden bedreigd in hun voortbestaan door uraanwinning in een aantal van hun reservaten. De gemiddelde bevolkingsdichtheid bedraagt 5 inw. per km2. Ongeveer 73% van de bevolking leeft in de stedelijke gebieden. De grootste steden zijn Albuquerque, Las Cruces en Santa Fe.

Economie

De belangrijkste economische activiteiten zijn mijnbouw en industrie, gevolgd door landbouw; daarnaast is het toerisme sterk in opkomst. Het gebied van New Mexico maakt deel uit van de zgn. Grand Mineral Belt (winning van o.a. uraan, steenkool, aardgas, aardolie, potas). De landbouw omvat vooral rundvee- en schapenteelt. Een voorname stimulans voor de industriële groei was het onderzoek op het gebied van kernwapens (o.a. Los Alamos Scientific Laboratory). De verder belangrijke industrieën zijn: elektronica-, levensmiddelen-, transportmiddelen-, chemische, grafische en houtverwerkende industrie. Het toerisme richt zich vooral op historische plaatsen (Aztec Ruins National Monument, Chaco Culture National Historical Park, Gila Cliff Dwellings National Monument, Taos Pueblo en Acoma Pueblo) en de gebieden met natuurschoon (o.m. White Sands National Monument). Bekend zijn de druipsteengrotten te Carlsbad in het Carlsbad Caverns National Park.

Geschiedenis

Cabeza de Vaca, een schipbreukeling van de ondergegane expeditie van Pánfilo de Narváez, was de eerste blanke die dit gebied bezocht (1536); hij vertelde er bij zijn terugkeer in Mexico over een mythisch goudland. Daarom werden expedities uitgestuurd om de door hem vermelde fabuleuze zeven steden van Cibola te vinden. In 1539 bereikte Fray Marcos de Niza het gebied van de Zuñi-Indianen, in 1540 veroverde Francisco Vasquez de Coronado de dorpen waar zij woonden, welke door hun merkwaardige bouw aanleiding tot de legenden over de zeven steden moeten zijn geweest. In 1581–1582 werd een eerste poging tot kolonisatie gedaan, in 1598 veroverde Juan de Onate het gehele gebied. Zijn opvolger Pedro de Peralta stichtte in 1610 de hoofdstad Santa Fe. New Mexico werd intensief bewerkt door missionarissen, maar ook uitgebuit door Spaanse kolonisten.

In 1680 werden de Spanjaarden vrijwel geheel verdreven door een grote Indiaanse opstand en pas in de jaren 1690 lukte het Diego de Vargas het Spaanse gezag opnieuw te vestigen. Nu volgde de stichting van de stad Albuquerque. De kolonie kwam niet tot bloei, vooral ook door de voortdurende invallen van de Apache- en Navaho-Indianen. In 1821 eindigde het Spaanse bewind; New Mexico werd een deel van Mexico, maar het Mexicaanse gezag was er zwak. Uit het noorden stroomden weldra langs de Santa Fe-trail Amerikaanse kolonisten binnen en toen in 1846 de oorlog tussen de Verenigde Staten en Mexico uitbrak, viel het gebied na een snelle veroveringstocht van generaal Kearny gemakkelijk in Amerikaanse handen. In 1850 werd het georganiseerd als territorium van de Unie. Lange tijd bleef het echter een wild gebied, bedreigd door de Apachen en door allerlei blanke gelukzoekers, die er complete oorlogen uitvochten. In 1910 kwam een constitutionele vergadering bijeen in Santa Fe, in 1912 werd New Mexico als 47ste staat in de Unie opgenomen. In de Tweede Wereldoorlog vond in Los Alamos het belangrijkste werk voor de ontwikkeling van de atoombom plaats en de eerste werd tot ontploffing gebracht bij Alamogordo (juli 1945).